Koronacja Wschowskiej Pani Pocieszenia

ZAPOMNIANA PATRONKA WSCHOWY

NMP we wschowskiej tradycji

Od najdawniejszych czasów Maryja wpisywała się w dzieje Wschowy, jako jej patronka. Liczne dowody na szczególny kult maryjny wykazuje tradycja, historia, nazwa i herb miasta.

Wschowa, choć nigdy nie była wielkim miastem, odgrywała znaczącą rolę jako miasto królewskie w dziejach I Rzeczypospolitej. A do połowy XVI wieku była, obok Poznania i Kościana największym ośrodkiem kościelnym w Wielkopolsce. Dzięki licznym fundacjom i darowiznom w mieście mogło utrzymać się kilkanaście kościołów i kaplic. Obok kościoła parafialnego (w obrębie miasta) istniały kościoły:  Świętej Trójcy, Bożego Ciała, św. Barbary, a za murami miasta: Wszystkich Świętych, Ducha Świętego, Najświętszej Maryi Panny, klasztorny bernardynów św. Józefa oraz kaplice: św. Jerzego, św. Wawrzyńca, św. Mikołaja, św. Anny. Wspomina się też o kaplicy św. Krzyża, lecz w XVII wieku nie pamiętano, gdzie stała.

Zasadnicze zmiany zaszły w połowie XVI w., kiedy w wyniku reformacji większość mieszkańców Wschowy przeszła na luteranizm. Kościoły katolickie zostały splądrowane i opuszczone: kościół Matki Bożej – zamieniony na stajnię; w kościele św. św. Walentego – zorganizowano rzeźnię, kościół św. Wawrzyńca przeznaczono na jatki; bernardyński kościół św. Józefa podpalono a zakonników wypędzono z miasta. W 1552 r. luteranie zajęli kościół parafialny.

Na mocy królewskiego dekretu, w 1604 r. luteranie zmuszeni byli oddać kościół parafialny katolikom. Od tego momentu można mówić o rekatolizacji w mieście. Kościół katolicki powoli, choć nie do końca odzyskuje utracony majątek. Jednakże swej dawnej pozycji nigdy nie uzyskał, mimo licznych prób – jak chociażby ponowne sprowadzenie bernardynów i później jezuitów.

Ale Maryja w tym mieście była zawsze czczona i Jej kult trwał nieustannie w czasach  I Rzeczypospolitej.

Pisarz wschowski Józef Joneman w swojej rozprawie „Dzieje Ziemi Wschowskiej i Stołecznego jej miasta Wschowy”  pisze: A jako przy nastałem chrześcijaństwie zaczęto zaraz kościoły stawiać, tak Wschowa przez kościół pod tytułem najświętszej Boga Rodzicielki założony, nabożnego ludu ubieganiem wsławiła, i z tąd w niemieckim języku (…) nazwisko Fraustadt nabrało (…)

Nazwa niemiecka miasta jest bezsprzecznie związana z postacią Matki Bożej (unserer lieben Fraustadt) miasto naszej ukochanej Pani.

Herb Wschowy i pieczęcie miejskie:

Złożony w treści herb miejski budowano a następnie korygowano aż do końca I Rzeczypospolitej. Jednak zawsze związany był z symboliką religijną. Po lokacji w mieście powstał kościół parafialny pod wezwanie Matki Bożej, o którego istnieniu informują źródła z 1326 r. Drugim patronem parafii był św. Stanisław. Przez blisko 500 lat miasto akcentowało swoje związki z patronką parafii.  Niemieckojęzyczna nazwa miejscowości Fraustadt – występująca już na najwcześniejszych pieczęciach miejskich nawiązywała do osoby  patronki parafii  i miasta. Również wraz z lokacją, albo pod koniec XIII wieku powstała pierwsza pieczęć władz samorządowych miasta. Pole pieczęci wypełniało wyobrażenie siedzącej na tronie NMP, trzymającej na kolanach Dzieciątko Jezus. Ten zaś dzierżył w ręku sferę lub owoc – jabłko. Odcisk wykonany tym tłokiem pochodził z dokumentu wystawionego w 1310 roku. Zmienioną ikonografię miejską  przyniosły dwie pieczęcie wykonane w

1420 r.: W polu pieczęci na wspólnym podwójnym tronie NMP z prawej i Jezus Chrystus z lewej strony. Chrystus prawą ręką nakłada koronę na głowę NMP, a Maryja lewą rękę wznosi w stronę Chrystusa. Jest to scena koronacji NMP.

I pieczęć z 1564 r.: W polu pieczęci na wspólnym podwójnym tronie NMP  w koronie z prawej i Jezus Chrystus z nimbem kolistym wokół głowy z lewej strony. Chrystus prawą ręką dotyka korony na głowie NMP, NMP  lewą rękę wznosi w stronę Chrystusa – scena koronacji NMP. W lewej ułożonej na kolanach Chrystus trzyma sferę. W tarczy krzyż jagielloński.

Fara

Czas powstania kościoła nie jest dokładnie znany. Prawdopodobnie budowę rozpoczęto zaraz po lokacji miasta w połowie XIII w. Pierwszym zachowanym świadectwem istnienia parafii we Wschowie jest dokument  z 1326r., w którym w charakterze świadka wystąpił  wschowski proboszcz Jordan. Pierwszy kościół był pod wezwaniem Matki Bożej, a drugi tytuł św. Dopiero w XIV w. dodano drugiego patrona św. Stanisława Biskupa. Wielokrotnie odbudowywany  podczas licznych pożarów miasta. Ostatniej odbudowy dokonano w latach 1720-1726 według projektu słynnego architekta  Pompeo Ferrariego.  W takim kształcie świątynia zachowała się do czasów obecnych.

Wewnątrz kościoła w ołtarzu głównym  umieszczony jest obraz Wniebowzięcia  NMP, uchodzący za najlepsze zachowane dzieło malarskie we Wschowie. Jego autorem jest prawdopodobnie Szymon Czechowicz.

Warto przyjrzeć się ozdobnej ambonie. Na jej korpusie, zgodnie z tradycją, znajdują się przedstawienia czterech ewangelistów symbolizujących Słowo Boże. Powyżej na baldachimie dostrzec można postać królowej (Oblubienicy Boga, Maryi) przy globusie oraz czterech Doktorów Kościoła (świętych: Augustyna, Ambrożego, Grzegorza, Hieronima). Nad baldachimem góruje przedstawienie Boga Ojca w  obłokach.

Kościół NMP

Trzeba tu wspomnieć o kościele Najświętszej Maryi Panny który stał naprzeciw klasztoru. Zwano go kościołem Naszej Kochanej Pani albo kościołem ceglanym. Były w nim trzy ołtarze. W 1551 roku ufundowano jeszcze jeden ołtarz maryjny. W czasie zamieszek na tle religijnym, kościół splądrowano i przeznaczono na stajnię.

Przyczyna Górna

Kościół pw. św. Jerzego w Przyczynie Górnej, znany także jako „Czerwony Kościół”, należy do najstarszych zabytków ziemi wschowskiej. Świątynia, wymieniona po raz pierwszy w przywileju Kazimierza Wielkiego w 1345 r. W latach 1578-1642 kościół przejęli luteranie. Odzyskany w 1677r. przez katolików został przyłączony jako filialny do kościoła parafialnego, poświęcony przez biskupa poznańskiego Wojciecha Tolibowskiego pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Świętego Jerzego.

Kościół sławny jest z zachowanych we wnętrzu XV-wiecznych fresków, które przedstawiają m.in. koronowaną Matkę Boską z Dzieciątkiem Jezus i świętym biskupem oraz przyglądający się temu rycerze.

A w ołtarzu głównym: rzeźba przedstawiająca postać Matki Bożej Niepokalanie Poczętej stojącą na kuli, wokół której opleciony jest wąż z jabłkiem w paszczy. 

Kościół klasztorny św. Józefa Oblubieńca NMP

W 1456 r. we Wschowie został założony konwent bernardynów (franciszkanów obserwantów). Pierwsza świątynia z 1462 r. spłonęła w 1558 r., a zakonnicy opuścili miasto w wyniku konfliktu z luteranami. W 1629 r., dzięki protekcji króla Zygmunta III Wazy, powrócili do Wschowy. Nowa świątynia pw. św. Józefa Oblubieńca NMP, która ukończona została w 1644 r.

Kościół klasztorny św. Józefa również mocno związany jest z kultem maryjnym.

Freski w nawie głównej, przedstawiające zaślubiny św. Józefa z Maryją (obraz Trójcy Ziemskiej) w otoczeniu grup świętych,

W ołtarzu głównym nad obrazem „Zdjęcie z krzyża” widnieją rzeźby Maryi i Józefa a nad nimi Bóg Ojciec.

Ołtarz boczny – poświęcony Matce Bożej. Początkowo znajdował się w nim obraz Niepokalanego Poczęcia NMP, a w latach 60-tych ubiegłego wieku, zamieniony na obraz Matki Bożej Pocieszenia, który od 1746 roku znajdował się w jednej z kaplic w krużgankach. Od lat obraz ten cieszył się kultem wiernych. Tutaj Maryja wysłuchiwała modlitw i próśb i niejednokrotnie dokonywała cudów. Liczne wota w ołtarzu Matki Bożej (zwanej „Wschowską”) świadczą, jak ważną rolę odegrała Maryja w tradycji i historii Kościoła i  miasta.

Tak więc z dumą możemy powiedzieć, że od zarania dziejów Wschowy,  Matka Boża otaczana była szczególną czcią. Dzisiaj na nowo odradza się kult maryjny w naszym mieście. Możemy być dumni, że Jej patronat rozkwita i nabiera znaczenia. Dlatego musimy powrócić do dawnej tradycji i odnowić przymierze z Maryją, naszą ukochaną Panią.

Jolanta Pawłowska